Waarom gaan we op reis?

In Nederland hoor je bijna aan een kwart van de keukentafels een andere voertaal dan het standaard Nederlands (CBS). Dat zet aan het denken. Zeker als je je realiseert dat de boekencollectie van de bibliotheken momenteel voor ongeveer 92% bestaat uit Nederlandstalige boeken (BNetwerk). Wil de Bibliotheek er voor iedereen zijn, dan is het interessant om te onderzoeken hoe we de anderstalige en meertalige doelgroep het beste kunnen bedienen. Haal je inspiraties uit de interviews in deze publicatie! Maar eerst geven we wat bagage mee. Want waarom zou je als bibliotheek überhaupt aan de reis beginnen om de anders- en meertalige volwassen doelgroep te bedienen?

Wat spreken mensen vooral aan de Brabantse keukentafel? (CBS)

Nederlands: 68,7% Dialect: 25,0% Nedersaksisch: 0,1% Fries: 0,1% Limburgs: 0,5% Andere taal: 5,6%

Reden 1: De inclusieve bibliotheek

Onderzoek wijst uit dat inclusieve publieke instellingen, zoals bibliotheken, een belangrijke bijdrage leveren aan sociale cohesie. Door meertalige collecties en activiteiten aan te bieden, erkennen bibliotheken niet alleen de diverse achtergronden van hun bezoekers, maar versterken ze ook de verbondenheid binnen de gemeenschap. De bibliotheek wordt daarmee een veilige plek waar bezoekers zichzelf kunnen zijn, ongeacht hun taal of cultuur. En daarbij gaat het niet enkel over het aanbieden van boeken in diverse talen, maar juist boeken die aansluiten bij de belevingswereld van de beoogde doelgroep. Kennis van en over je gemeenschap is dan ook cruciaal en samenwerken met lokale partners waardevol. Een gemeenschap van expats heeft een andere belevingswereld dan een gemeenschap van vluchtelingen. En de Nederlandstalige gemeenschap in het Caribisch gebied, heeft een andere belevingswereld dan de Nederlandstalige gemeenschap op het Europese continent. Het is van belang dat je ogen en oren op de lokale situatie gericht zijn.

Reden 2: Onderhouden en stimuleren moedertaal

Het merendeel van de tijd is een kind in de thuisomgeving en niet op school. Het is dan ook van essentieel belang dat de thuisomgeving, zeker in de eerste 1.000 dagen van een kind, actief en zelfbewust betrokken is bij de (taal)ontwikkeling. Wil je taalontwikkeling stimuleren, dan kom je niet om de volwassen doelgroep heen, ouders en verzorgers moeten over de juiste instelling en vaardigheden beschikken.

De Bibliotheek kan daarin ondersteunen, door zowel programmering als collectie gericht op anders- en meertalige volwassenen. Voor NT2-gezinnen begint de taalontwikkeling bij de moedertaal van de ouder of verzorger. Als die basis op orde is, wordt de stap om een tweede taal te leren kleiner.

Het is ook belangrijk om aan het kind te laten zien dat taal leuk is. Met plezier praten en (voor)lezen in de moedertaal is fundamenteel voor de taalontwikkeling van het kind.

Reden 3: De Bibliotheek als culturele schatkamer

Naast de verbindende en educatieve functie van de bibliotheek, blijven bibliotheken ook portalen naar kennis, cultuur en wereldliteratuur. Dat betekent dat anders- en meertalige collecties niet alleen de betreffende culturele gemeenschap bedienen. Ze fungeren ook als wetenschappelijke bronnen voor iedereen die zich wil verdiepen in globalisering, cultuur en taal. Door middel van meertalige collecties dragen bibliotheken bij aan culturele verrijking en kennisdeling.

Meer informatie en tips om aan de slag te gaan vind je hier.

De kracht van meertaligheid

Op hoofdlijnen kan worden gezegd dat meertaligen de volgende voordelen hebben:

  • Cognitieve vaardigheden: de hersenen van meertaligen kunnen bepaalde taken beter uitvoeren. Zo kunnen ze snel schakelen, snel hoofd- en bijzaken van elkaar scheiden en kunnen zij zich beter concentreren.
  • Taalvaardigheid: meertaligen hebben vaak een grotere woordenschat en raken zich al vroeg bewust van hun taalgebruik. Soms komt hun taalgebruik later op gang, maar wanneer ze wat ouder worden, hebben ze juist een voorsprong. Ook kennen ze in totaal meer woorden, maar in elke afzonderlijke taal minder woorden. Dat heeft geen negatief effect op de taalvaardigheid op de lange termijn.
  • Sociale en culturele voordelen: Meertaligen kunnen zich beter inleven in anderen en kunnen beter communiceren. Dit helpt ook weer bij het samenleven met andere culturen. Daarnaast heeft het positieve invloed op de relatie in het gezin, tussen ouder en kind. Emoties kunnen beter onder woorden worden gebracht en taal doet ook veel met identiteit. Er ontstaat een verbondenheid als je nuances in een taal kunt delen, zoals woordgrapjes en emotie.
  • Educatieve voordelen: Meertalige kinderen presteren vaak beter op school en hebben later meer kans op de arbeidsmarkt.

Meer weten over wetenschappelijk onderzoek naar meertaligheid? Check bijvoorbeeld de webpagina over meertaligheid van de Universiteit Utrecht, of duik in het onderzoek van Greg Poarch, psycholinguïst aan de Rijksuniversiteit Groningen.

De Zeeuwse Schatkamer

De collectie van de Zeeuwse Bibliotheek is zo bijzonder, dat hierover een boek is verschenen: de Zeeuwse Schatkamer. Marinus Bierens, die in mei 2024 met pensioen ging als conservator bij de ZB, nam de taak serieus om in Zeeland een unieke wetenschappelijke collectie neer te zetten. Je vindt er naast zeldzame exemplaren van geschriften en objecten ook boeken in de meest uiteenlopende talen, van Gaelic tot Hawaiiaans en Yakut tot Maori.