Burgers aan zet
Eenzaamheid, een groeiend arbeidstekort, overstromingen in Zuid-Limburg, de coronapandemie en de stikstofcrisis. Onze samenleving staat voor grote maatschappelijke uitdagingen, die ons allemaal in meer of mindere mate treffen. Deze uitdagingen doen een beroep op ons burgerschap.
Wat betekent het om een burger te zijn? Een burger neemt deel aan de maatschappij en helpt de maatschappij vorm te geven. Bijvoorbeeld door (vrijwilligers)werk te doen, door boodschappen te doen voor de buurman met corona of door het gesprek aan te gaan met je familielid die een andere mening heeft dan jij. We moeten het samen doen: burgers zijn aan zet!
Wist je dat burgerschap één van de basisvaardigheden is in het Nederlandse onderwijs?
In de bibliotheek word je burger
Bibliotheken en burgerschap gaan goed samen. Bibliotheken helpen burgers uiting te geven aan burgerschap. Dat blijkt uit het onderzoek dat BiSC Utrecht heeft verricht naar burgerschap en de bibliotheek. De conclusie is dat Bibliotheken dit doen door bijvoorbeeld:
- Informatie en kennis beschikbaar te stellen via programmering en collectie;
- Mensen kennis laten maken met verschillende perspectieven, zodat zij goed geïnformeerd hun mening kunnen vormen;
- Mensen te ondersteunen in het ontwikkelen van (basis)competenties die nodig zijn om hun burgerschap te uiten;
- Ontmoeting en verbinding tussen mensen te stimuleren, om het gesprek te voeren, en/of tot actie aan te zetten.
Politiek-juridisch burgerschap Dat houdt in het willen en kunnen deelnemen aan politieke besluitvorming, bijvoorbeeld door te stemmen bij verkiezingen. Deelnemen aan politieke besluitvorming kan op allerlei niveaus: Europees, landelijk, regionaal, gemeentelijk, in de wijk en bijvoorbeeld op school. Check de pagina democratie voor inspiratie!
Sociaal-maatschappelijke burgerschap Sociaal-maatschappelijk burgerschap is en actieve bijdrage kunnen en willen leveren aan de samenleving. Inwoners zijn zich bewust van hun eigen rol en hebben inzicht en respect voor diversiteit in de maatschappij. De Pride Library van de Vrije Universiteit Amsterdam is een mooi voorbeeld van hoe je met de collectie aandacht vraagt voor diversiteit. Bibliotheek SCHUNCK organiseert een maandelijks spreekuur door en voor mensen uit voormalig Nederlands-Indië.
Economisch burgerschap Een bijdrage kunnen en willen leveren aan het arbeidsproces en aan de arbeidsgemeenschap; op gepaste en verantwoorde wijze kunnen en willen deelnemen aan de maatschappij als consument. Wil je hiermee aan de slag in jouw bibliotheek? Er zijn verschillende voorbeelden uit het land:
- In steeds meer bibliotheken kun je je aanmelden voor loopbaanadvies tijdens een spreekuur van het leerwerkloket, zo ook bij Theek5.
- Met het programma 'Samen naar werk!' kan jouw bibliotheek burgers faciliteren in hun loopbaanontwikkeling.
- Speciaal voor jongeren die hun draai niet (meer) kunnen vinden op school, zette Bibliotheek AanZet de proeftuin ‘Talent Valley’ op. Benieuwd? Je leest hier meer over de ervaringen tot nu toe.
Vitaal burgerschap De bereidheid en het begrip om te reflecteren op de eigen leefstijl. Daarmee kan iemand beter functioneren in de maatschappij. Aandacht voor vitaal burgerschap in de programmering en collectie van jouw bibliotheek kan burgers hierbij helpen. Een mooi voorbeeld: Bibliotheek Venlo sloot aan bij Initiatiefgroep Positieve Gezondheid Venlo, samen met de Gezondste regio 2025, GGD Limburg-Noord en Stichting Burgerkracht Limburg. In het kader van positieve gezondheid organiseerde zij een reeks van 4 bijeenkomsten waarbij er telkens wordt ingegaan op een ander thema.
Dialoog
Wil jij het gesprek tussen burgers faciliteren? Er zijn veel manieren waarop je een gesprek kunt vormgeven:
Het Socratisch Gesprek In een socratisch gesprek onderzoeken we wat we denken en waarom. Daarvoor is het belangrijk om ons oordeel uit te stellen. Zo worden gespreksdeelnemers aangezet tot beter luisteren, het stellen van de goede vragen, verdiepen en het komen tot wijsheid.
Het Ubuntugesprek ‘Ik ben omdat wij zijn’, de vertaling van Ubuntu. Vanuit deze levenshouding gaat men ervan uit dat de gezamenlijke wijsheid de optelsom van individuele wijsheden overstijgt. Tijdens een Ubuntugesprek ga je op zoek naar deze gezamenlijke wijsheid rondom een onderwerp of thema.
Waarderend onderzoek Wil jij een positief gesprek met burgers voeren dat aanzet tot actie? Maak gebruik van de methodiek waarderend onderzoek. Door positieve vragen te stellen, krijgen we positieve beelden. Positieve beelden leiden tot positieve actie. Dit was ook de insteek tijdens de Speech Night van Shift Talks in Den Bosch. Daar maakten sprekers én publiek een nieuw, hoopvol verhaal voor de samenleving.
Creatieve dialoog Samen wandelen, breien, creëren en schrijven, terwijl je ondertussen praat over een belangrijk thema? Een goede manier om ontspannen met elkaar in gesprek te gaan over serieuze onderwerpen.
Deep democracy De meeste stemmen gelden? Zonde als de wijsheid van de minderheid daarmee verloren gaat. Deep Democracy biedt mogelijkheid tot besluitvorming waarin andere opvattingen worden gewaardeerd.
Drie voorbeelden uit het land
Tijdens de Dutch Design Week 2022 organiseerde het Ministerie van de Toekomst het Plekberaad 'Toekomst van Eindhoven' in Bibliotheek Eindhoven. Het Plekberaad bracht Eindhovenaren samen om te bepalen hoe de leefomgeving er over 50 jaar uit zou moeten zien. Tijdens een plekberaad geeft men dus samen een stem aan de belangen en het welzijn van de huidige generaties én generaties na ons. De toekomstvisie die uit het plekberaad voortkwam, werd door de Minister van de Toekomst aangeboden aan de gemeente.
Tijdens Agenda van de Stad besteden Bibliotheek Enschede, Bibliotheek Hengelo en de lokale omroep 1Twente drie maanden lang aandacht aan een actueel lokaal thema om inwoners te informeren.
Als proeftuin heeft Bibliotheek Wageningen Stadslab Wageningen opgezet. Een plek waar data over de stad wordt verzameld. Inwoners beantwoordden daarbij vragen of dingen die spelen in de buurt. Zo kunnen inwoners met de juiste data hun plan of initiatief een stap verder brengen. Wat gebeurt er rondom citizen science in jouw bibliotheekbuurt? Wat zou de bibliotheek hierin kunnen betekenen?
Ter inspiratie
Sustainable Development Goals Sustainable Development Goals (SDG’s) zijn de VN-doelen die wereldwijd zijn afgesproken voor 2030 om de wereld een beter bewoonbare plek te maken. De SDG’s bieden mooie kansen voor burgers om zich waardevol in te zetten voor de samenleving. Je kunt als bibliotheekorganisatie burgers informeren, stimuleren en faciliteren om een steentje bij te dragen. Bijvoorbeeld door je programmering, collectie en aanbod van vrijwilligerswerk. Meer weten over SDG’s in de bibliotheek? Check dit webinar en laat je inspireren op SDG's in bibliotheken (sdg-bibliotheek.nl).
Tegenlicht Meet-ups Tegenlicht uitzendingen prikkelen het gesprek over belangrijke onderwerpen. Bibliotheken faciliteren dit gesprek door het organiseren van lokale meet-ups. Tijdens een Tegenlicht Meet-up duiken deelnemers samen in het thema van de uitzending, belichten ze het onderwerp van een andere kant of zoomen ze in naar de lokale context. Wil jij een Tegenlicht Meet-up organiseren in jouw bibliotheek? Check de website en de toolkit hier.
Boekentips
Kiza Magendane – Met Nederland in therapie Daan Roovers en Marc van Dijk – Wij zijn de politiek Eva Rovers – Nu is het aan ons
Jan Rotmans – Omarm de chaos