Samenwerking verrijkt collecties en communities
In een regio waar meertaligheid een grote rol speelt, laten de Bibliotheek Maas en Peel en de Bibliotheek Helmond-Peel zien hoe zij anderstaligen succesvol weten te betrekken bij hun collectie en activiteiten. De kracht van samenwerking staat daarbij centraal. Deze samenwerkingen verrijken niet alleen de collectie, maar versterken ook de toegankelijkheid van de bibliotheek voor nieuwe doelgroepen. Mateusz Domagalski, community librarian en taalconsulent bij het Taalpunt van de Bibliotheek Maas en Peel, en Olga Oziemblowska, programmamaker bij de Bibliotheek Helmond-Peel, delen hun aanpak en inspirerende tips voor andere bibliotheken.
De Poolse Bibliotheek
De regio Peel en Maas kent een grote gemeenschap van Poolse arbeidsmigranten. In 2011 richtte de bibliotheek daarom de ‘Poolse Bibliotheek’ op, een afdeling met boeken in het Pools. “De vraag was het grootst in Maasbree vanwege de camping waar nieuwkomers gehuisvest waren. Daarom is de Poolse collectie in die vestiging te vinden”, vertelt Mateusz. Inmiddels breidt de Bibliotheek Maas en Peel haar collectie uit met andere talen, zoals Oekraïens, Russisch, Arabisch en Limburgs. Nu nog vooral op kinderen gericht, maar de bedoeling is dat in de toekomst ook de collectie voor volwassenen wordt uitgebreid.
In Helmond is de aanpak breder: daar vind je een uitgebreide collectie boeken in talen zoals Pools, Marokkaans, Roemeens, Turks, Frans, Engels, Spaans, Russisch, Oekraïens en meer. Olga is verantwoordelijk voor de Poolse collectie in Helmond, zij werkt nauw samen met de doelgroep om deze collectie voortdurend te vernieuwen.
Collectie gebaseerd op klantbehoeften
Olga begon drie jaar geleden aan het opzetten van een Poolse collectie door direct contact te zoeken met de Poolse gemeenschap via social media. ”Via een speciale Facebook-groep en Instagram-account vroeg ik de doelgroep welke boeken ze graag wilden lezen en die bestelde ik dan. Op aanvraag”, vertelt ze. Dit persoonlijke contact vormde de basis voor een uitgebreide en goed gebruikte collectie. Olga hanteert deze aanpak nog steeds: ”Het zorgt ervoor dat onze collectie en programmering blijven aansluiten op de behoeften van de doelgroep.”
Bijzonder aspect is dat de Bibliotheek Helmond-Peel als eerste Nederlandse bibliotheek een Poolse online bibliotheek aanbiedt, met toegang tot maar liefst 270.000 e-books en luisterboeken. ”Wij maken gebruik van de collectie van Legimi, die wij kosteloos aanbieden aan onze (Poolse) leden. Dit maakt het voor Poolstalige mensen nog eenvoudiger om toegang te krijgen tot boeken in hun moedertaal. En op basis van de uitleningen in Legimi, koop ik ook fysieke boeken in voor onze collectie in de bibliotheek”, voegt Olga trots toe.
“'Dankzij onze vrijwilligers en partners is meertaligheid geen uitdaging, maar een kans.”
Programmering als verbindende kracht
Naast de collectie spelen activiteiten een belangrijke rol. Olga: “We hebben een Poolse leesclub die elke maand samenkomt om een boek te bespreken, en vanaf het nieuwe jaar zelfs twee keer per maand, op verzoek van de deelnemers”, vertelt Olga enthousiast. “We hebben een lezing georganiseerd voor organisaties die werken met Poolse medewerkers. Schrijfster Dagmara Peters vertelde over de Poolse cultuur op de werkvloer. De feedback uit de volle zaal was heel positief. Daarnaast hebben we een project genaamd ‘Vrouwelijke Inspiratie’, waarbij iedere keer een vrouw te gast is die vertelt over haar passie en op die manier andere vrouwen inspireert. We organiseren ook vrouwenbijeenkomsten onder begeleiding van een psycholoog, om te praten over gezondheid, werkstress en eenzaamheid. We werken hierin samen met welzijnsorganisatie LEVgroep en een sportcoach.” In het nieuwe jaar start de bibliotheek met een soortgelijke mannenkring.
Mateusz richt zich bij de Bibliotheek Maas en Peel meer op praktische ondersteuning: “We hebben taalcursussen voor anderstaligen georganiseerd en een groepje Poolstalige kinderen kreeg Poolse les in de bibliotheek. Dit was tevens een koffiemomentje voor de ouders om met elkaar in contact te komen. We zijn ook met een inloopspreekuur voor arbeidsmigranten gestart omdat we vooral kiezen voor de informatiefunctie van de bibliotheek. De allereerste taalcafés bij onze bibliotheek zijn ontstaan vanuit de Poolse bibliotheek. Vanuit het taalcafé wordt regelmatig verbinding gelegd met het dorp, bijvoorbeeld door deelnemers hapjes te laten maken en uit te delen bij verschillende activiteiten.” In 2025 start de Bibliotheek Maas en Peel met een voorleesproject meertaligheid waar, zoals nu het plan is, voorgelezen gaat worden op de bibliotheeklocaties en in de kinderopvang in meerdere talen door anderstaligen en daar hoort ook voorlezen in dialect bij. De collectie wordt daarbij verder uitgebreid met die betreffende talen en dialecten.
Zowel Olga als Mateusz geven aan dat het tijdstip van een activiteit cruciaal is voor het succes. Nieuwkomers werken vaak overdag, waardoor activiteiten het beste in de avond of in het weekend georganiseerd kunnen worden. Statushouders daarentegen hebben doordeweeks meer tijd, omdat ze zich richten op hun inburgering en school. “De bibliotheek is een fijne plek waar ze terecht kunnen en zich thuis voelen, waar ze kunnen ontspannen, elkaar ontmoeten en iets leuks kunnen doen. Sommigen kijken er de hele week naar uit om in het weekend bij een activiteit in de bieb te zijn”, vertelt Olga.
Samenwerking met partners
Het succes van deze initiatieven is mede te danken aan samenwerking met lokale partners. Olga werkt bijvoorbeeld veel met LEVgroep, ONIS, en TEJO-huis Deurne. Mateusz noemt stichting Vorkmeer, stichting Synthese en gemeenten: “Via de MyInfo-app van gemeenten kunnen arbeidsmigranten informatie vinden over onze meertalige collectie en activiteiten.” Ook werken Olga en Mateusz nauw samen met scholen. Mateusz: ”Onze leesconsulenten betrekken anderstalige kinderen én hun ouders bij onze bibliotheek.”
De misschien wel belangrijkste samenwerking hebben Olga en Mateusz met hun vrijwilligers. De Bibliotheek Maas en Peel telt in totaal 210 vrijwilligers. ”Toen ik een bezoek bracht aan een andere bibliotheek, kwam ik er pas achter hoe gezegend we zijn met zoveel vrijwilligers”, vertelt hij trots.
Olga maakt in Helmond veel gebruik van Poolse vrijwilligers. ”En we hebben een collega die Moluks is, dus in het nieuwe jaar organiseren we een Molukse dag”, voegt Olga toe.
Tips van Olga en Mateusz:
- Start met bestsellers: Boeken als De Alchemist van Paulo Coelho zijn in veel talen beschikbaar en populair. Vertaalde bestsellers vormen een laagdrempelige manier om je meertalige collectie te starten.
- Verbind met je eigen team: Onderzoek welke culturen en achtergronden al in je team aanwezig zijn. Collega’s met een anderstalige achtergrond kunnen waardevolle inzichten bieden en verbinding creëren met de doelgroep.
- Werk samen met anderstalige vrijwilligers: Dit is misschien wel de belangrijkste tip. Anderstalige vrijwilligers brengen niet alleen kennis, maar ook hun netwerk mee. Ze begrijpen de taal en cultuur, en kunnen anderen enthousiasmeren om gebruik te maken van de bibliotheek. Ze zijn een brug naar de gemeenschap. Ze weten welke boeken populair zijn in hun land van herkomst, kunnen helpen bij de selectie en het vertalen van teksten voor website, flyers of social media. Je moet de boeken immers ook promoten in de andere taal. Door in anderstalige vrijwilligers te investeren, bouw je een duurzame relatie op met je doelgroep.
- Bestel rechtstreeks bij buitenlandse uitgeverijen: Samenwerken met uitgeverijen of boekhandels in het buitenland levert een passende collectie op. Ben je zelf de taal niet machtig? Anderstalige vrijwilligers kunnen hierbij ondersteunen.
- Kijk bij andere bibliotheken: Kijk bij collega-bibliotheken hoe zij anderstalige collecties opzetten en activiteiten organiseren. Laat je inspireren door hun succesverhalen.
Toekomstplannen
Wat zouden Mateusz en Olga nog willen verbeteren? Mateusz: “Ik zou graag willen dat we meer inwoners betrekken bij de gemeenschap. In dorpen voelen mensen zich soms buitengesloten, vanwege de hechte gemeenschap. Het is belangrijk om een plek te creëren waar anderstaligen zich thuis voelen, zonder druk. Dat maakt het makkelijker om met hen in gesprek te gaan.”
Een activiteit die hierbij helpt én altijd verbindend werkt, is koken, omdat eten culturen bij elkaar brengt. Samen eten creëert een gedeelde ervaring en biedt ruimte voor gesprekken. Muziek is ook zo’n verbindend element, omdat het emoties oproept en mensen samenbrengt. Het overstijgt taalbarrières.
Olga wil nog meer werken met anderstalige vrijwilligers: “Vrijwilligers zijn essentieel om collecties en activiteiten toegankelijk te maken. Ze helpen niet alleen de brug te slaan tussen verschillende culturen, maar dragen ook bij aan het versterken van de gemeenschap door activiteiten en informatie laagdrempeliger te maken. Met meer anderstalige vrijwilligers kunnen we de diversiteit van de bibliotheek verder vergroten en zorgen we ervoor dat we nog beter aansluiten bij de behoeften van onze diverse doelgroep.”
Een krachtige boodschap
De ervaring van de Bibliotheek Maas en Peel en Helmond-Peel laat zien hoe waardevol een meertalige collectie en programmering kunnen zijn. Met maatwerk, samenwerking en een flinke dosis creativiteit maken Olga en Mateusz het verschil voor anderstaligen in hun regio. Hun aanpak bewijst dat meertaligheid geen barrière hoeft te zijn, maar juist een kracht kan zijn die mensen samenbrengt. Door anderstalige vrijwilligers en collega’s actief te betrekken, creëren ze een inclusieve omgeving waarin iedereen zich welkom voelt en zichzelf kan zijn. Zo bouwen ze niet alleen een brug tussen boeken en lezers, maar ook tussen culturen en gemeenschappen. Zoals Olga treffend zegt: “Dankzij onze vrijwilligers en partners is meertaligheid geen uitdaging, maar een kans.”
Mateusz Domagalski (32) is op 12-jarige leeftijd met zijn ouders vanuit Polen naar Nederland gekomen. Na zijn studie commercieel medewerker aan Gilde Opleidingen in Venlo begon hij zijn carrière bij de Bibliotheek Maas en Peel. Van stagiaire groeide hij door tot bibliothecaris en later werd hij community librarian en taalconsulent bij het Taalpunt. Hij werkt nu 12 jaar bij de bibliotheek waar hij o.a. de Poolse bibliotheek mee opzette. Per 1 januari 2025 stopt hij bij de bibliotheek en gaat hij nieuwe uitdagingen tegemoet.
Olga Oziemblowska (35) is geboren in Polen en woont sinds 15 jaar in Nederland. Ze werkte als ambulant hulpverlener in de zorg en als vrijwilliger bij LEVgroep. Sinds drie jaar werkt ze als programmamaker bij de Bibliotheek Helmond-Peel, waar ze haar passie voor taal, cultuur en mensen volledig kan inzetten. Olga heeft veel contacten met de Poolse gemeenschap en is verantwoordelijk voor de uitgebreide Poolse collectie van de bibliotheek en het activiteitenaanbod voor de Poolse gemeenschap.
