Kinder- en jeugdboeken als venster naar andere culturen
Mediacoach en collectieadviseur Annely Kesseleer over het belang van diversiteit in de collectie
In Eindhoven hebben alle scholen een bibliotheek (de Bibliotheek op school), met een mediacoach die eraan is verbonden. Annely Kesseleer is mediacoach en collectieadviseur. Zij levert een belangrijke bijdrage aan het bevorderen van leesplezier onder kinderen en is specialist jeugdliteratuur. Annely pleit voor diversiteit in de collectie omdat het actief bijdraagt aan begrip en respect tussen verschillende culturen.
Diversiteit in de collectie
Annely begon haar carrière bij de Bibliotheek Eindhoven vijf jaar geleden en is gepassioneerd over het bevorderen van leesplezier bij kinderen. Dat doet ze onder andere door het selecteren van boeken die aansluiten bij hun interesses en achtergronden. Toen ze voor het eerst op scholen kwam, viel het haar op dat de collectie niet voldoende representatief was voor de diverse samenleving waarin we leven. Daarbij benadrukt Annely dat diversiteit niet alleen gaat over etniciteit. ''Mijn collega’s en ik geloven dat iedereen zich moet kunnen herkennen in ons aanbod. Ongeacht geaardheid, culturele achtergrond of gezinssamenstelling. Boeken beïnvloeden de manier waarop je naar de wereld kijkt, hoe je die ervaart en interpreteert. Verhalen mogen een afspiegeling zijn van de omgeving waarin kinderen opgroeien, maar mogen kinderen ook uitdagen om nieuwe werelden te ontdekken."
De TED Talk van Chimamanda Ngozi Adichie liet Annely en haar collega’s ook anders naar hun collectie kijken. Zo zei Adichie: ''Boeken zijn soms vensters, die een kijk op de wereld bieden die waarheidsgetrouw, fictief, herkenbaar of vervreemdend kan zijn. Die vensters kunnen ook spiegels zijn: in literatuur zien we ons eigen leven en onze ervaringen gereflecteerd. Als kinderen zichzelf niet herkennen in de boeken die ze lezen, krijgen ze – bewust of onbewust – de boodschap dat zij geen deel uitmaken van de maatschappij waarin ze leven.''
Annely: "Eindhoven hoort echt bij de Brainport regio, dus we moeten inspelen op de toestroom van anderstaligen met betrekking tot ons aanbod en de collectie."
Verhalen zorgen voor interactie en empathie
Verhalen vormen een krachtig hulpmiddel om maatschappelijke onderwerpen te bespreken. Door de personages in verhalen leren kinderen zich verplaatsen in anderen, wat leidt tot een grotere mate van empathie, begrip en respect voor elkaar. Het vergroot de betrokkenheid en het begrip voor de wereld om hen heen. Annely bezoekt daarom regelmatig scholen. Daar promoot ze de nieuwste boeken in de klassen. Ook inspireert en informeert ze leerkrachten, zorgt ze voor een aantrekkelijke schoolbibliotheek en geeft ze gastlessen. “Op die manier ontvangen we rechtstreekse feedback van kinderen en leerkrachten. En kunnen we inspelen op vragen en horen we waar behoefte aan is. Ik hoor wat er speelt, wat kinderen leuk vinden en minder leuk. En het geeft de mogelijkheid om écht het gesprek aan te gaan.”
Inzicht in andere culturen via ‘De Koffer’
Annely ziet zichzelf niet als een ‘brenger’ van boeken, maar als een adviseur die scholen onder andere helpt bij het selecteren van boeken die aansluiten bij het curriculum. “Burgerschap wordt een verplichte taak die scholen op moeten pakken, dus daar moeten we de collectie op laten aansluiten. Welke boeken moeten er dan staan? Hoe gaan leerkrachten het gesprek hierover aan met de klas?” Zo hebben alle scholen onlangs een cadeaupakket ontvangen van 46 titels die allemaal in te zetten zijn rondom burgerschapsthema’s. Alle boeken zijn opgenomen in een bookflix waarin leerkrachten kunnen vinden waar het boek over gaat, bij welk thema het aansluit, hoe zij het kunnen promoten en diverse lessuggesties. Een tijd terug ontwikkelde ze met collega’s het project ‘De Koffer’: een klassikaal project waarin je samen (voor)leest over hoe het is om te moeten vluchten uit je land. Er zijn koffers voor de onder/midden en bovenbouw. “In de koffer zitten diverse titels die aansluiten op een thema. De boeken zijn zorgvuldig geselecteerd zodat er voor elk kind een geschikt boek tussen zit. Door de boeken (voor) te lezen, er met elkaar over te praten ontstaat bij de kinderen empathie en begrip voor de ervaringen van mensen die hebben moeten vluchten. Het helpt kinderen om meer inzicht te krijgen in andere culturen en gezinnen overal ter wereld.”
"De kinderen werden al nieuwsgierig van de koffer zelf. Om klassikaal over hetzelfde thema te lezen geeft een aanzet tot het voeren van diverse gesprekken over dit onderwerp. Kinderen krijgen een kijkje in het leven van een vluchteling, bij sommige kinderen maakte dit erg veel indruk. Een meisje besloot zelf een verhaal te schrijven. Een ander had wat meer tijd nodig om het juiste boek te vinden, maar de variatie in de koffer maakte dit ook mogelijk. Wat ook weer als voordeel had dat sommige kinderen meerdere boeken uit ‘de koffer’ hebben gelezen."
- Leerkracht (groep 7)
De Bibliotheek als huiskamer van diversiteit
De Bibliotheek Eindhoven streeft ernaar een huiskamer te zijn waar iedereen zich welkom voelt en waar diversiteit wordt omarmd, ook door kinderen. Dit wordt gerealiseerd door initiatieven zoals The Reading Pier, Eindhovens eerste Engelstalige bibliotheek voor kinderen, opgezet door twee moeders. The Reading Pier komt twee keer per week in de Bibliotheek Eindhoven verhalen vertellen in het Engels. Dit trekt daardoor verschillende culturen aan, die dankzij dit initiatief met elkaar in contact komen in de bibliotheek. "Doordat de bibliotheek aantrekkelijk wordt gemaakt voor mensen die een andere taal spreken, komt er ook een meer divers publiek in de bibliotheek. Om iedereen zich welkom te laten voelen, wordt de collectie met inspraak van de bezoekers samengesteld. Zo hebben we een jongerenpanel en in het bijzonder was er een panel van jonge internationals. We hebben bovendien speciaal buurtaanjagers en community librarians aangesteld. Zij zijn onze ogen en oren in de wijken. De diversiteit aan bezoekers kun je met elkaar in contact brengen, bijvoorbeeld door programmering, en kennis laten maken met een verscheidenheid aan boeken en informatie. Zo is de meertalige bibliotheek meteen een aanjager voor meer interculturele dialoog."
Een wereld van inspiratie en samenwerking
Annely en haar collega's houden zich niet alleen bezig met de selectie van boeken, maar ook met ouderavonden en workshops om anderstalige ouders te informeren over de Bibliotheek en leesmethodes. Hoe lees je voor? Welke boeken zijn geschikt voor jouw kind? “Laatst organiseerde een school rondom de Kinderboekenweek met het thema ‘bij mij thuis’ een markt. Ouders stonden daar met kraampjes met lekkernijen en bijzonderheden uit o.a. Turkije, Polen en Syrië. Wij hadden bij deze thema’s diverse leuke passende boeken uitgekozen."
Boekentips
Annely en haar team halen boekentips uit diverse bronnen. “Uitgevers tippen ons, we luisteren goed naar onze bezoekers, we houden social media in de gaten, zoals BookTok en Instagram. Een fijn account om te volgen op Instagram is de InclusieveKinderboekenClub. Daarnaast volgen we websites van uitgeverijen zoals Rose Stories, die zich specifieker op inclusie en diversiteit richten. En we wonen relevante bijeenkomsten en kennisdagen bij." Annely houdt rekening met diverse perspectieven en culturele achtergronden bij het selecteren van de boeken. Dit resulteert in een diverse collectie die aansluit bij de interesses en behoeften van een brede groep lezers.
Leren van elkaar door boeken
De collectie van de Bibliotheek Eindhoven dient als een venster naar andere culturen, die misschien niet direct dichtbij staan. Via boeken kunnen kinderen een inkijkje krijgen in verschillende culturen, leren over tradities en gebruiken, en zo begrip en empathie ontwikkelen voor mensen met diverse achtergronden.
