“Wat u wilt dat u geschiedt, geldt wellicht voor de ander niet”
Het belang van cultuursensitief communiceren
“Wow zeg, wat ben jij dik geworden!” En bedankt... Toch kan zo’n opmerking in andere culturen heel anders worden ervaren. We zijn in gesprek met Aurin el Boumassaoudi-Fouraschen, expert op het gebied van interculturele communicatie. Zij noemt een voorbeeld van een Somalische collega die na haar zwangerschap naar Somalië ging en oude bekenden zag. “Je ziet eruit alsof je uit elkaar bent gevallen!” is de uitdrukking die ze hoorde. Zij genoot ervan. In Somalië heerst een heel ander ideaalbeeld. Ze is moeder geworden en het fysieke effect daarvan, ja, dat mag gewoon gezegd worden. Aurin neemt ons mee in de gedachten die omgaan bij mensen als ze in contact staan met andere culturen. Ze legt ons uit wat het belang is van cultuursensitief communiceren en wat we in de Bibliotheek kunnen doen om het beste te halen uit deze communicatie.
Verdiep je in jezelf
Aurin noemt nog een voorbeeld, van haar zus: “Zij kon zich als arts heel erg irriteren aan islamitische mannen die haar geen hand willen geven. Zij ervoer dat als respectloos. Totdat ik tegen haar zei: 'Zij zijn juist bang dat op het moment dat ze fysiek contact maken, ze andere gedachten over je krijgen dan de professionele arts-patiënt relatie. Om dat te voorkomen, houden ze die afstand.' Islamitische mannen geven wat ze zelf willen ontvangen: respect. Ze uitten het echter op een andere manier. Met die kennis werd het voor mijn zus ineens veel makkelijker om dit gedrag te accepteren.” Wat leert zo’n voorbeeld ons over onszelf? Het zegt iets over wat wij als beleefd ervaren en het omvat in eerste instantie het vooroordeel dat islamitische mannen geen respect hebben voor vrouwen. Is het erg, dat we die aannames en vooroordelen hebben? Nee. Maar het is wel belangrijk je bewust te zijn dát je die hebt. “Ik denk dat het bij interculturele communicatie vooral misgaat wanneer mensen geven wat ze zelf willen ontvangen. Je kijkt naar de wereld vanuit je eigen bril en perceptie, zonder daarbij in acht te nemen dat het bij de tegenpartij misschien wel heel anders geïnterpreteerd kan worden,” legt Aurin uit. Zodra we ons bewust zijn van onze vooroordelen en eigen verwachtingen, kunnen we verschillen erkennen, accepteren en in gesprek gaan.
De gemiddelde Nederlander is opgegroeid met het Christelijke motto: “Wat u niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.” Eigenlijk kunnen we voor interculturele communicatie dus beter een ander motto hanteren: “Wat u wilt dat u geschiedt, geldt wellicht voor de ander niet.”
Verdiep je in de ander
Om die verschillen te erkennen, moet je je ook verdiepen in de ander. Je ontdekt dan dat gedrag vaak helemaal niet voortkomt uit slechte intenties. Denk bijvoorbeeld aan een Berberse jongen die aan de balie van de bibliotheek direct begint te tutoyeren. Als je je realiseert dat er in het Berbers geen woord is voor “u”, kun je veel makkelijker accepteren dat het hier niet gaat om een slecht opgevoede jongen, maar waarschijnlijk om iemand die met de beste intenties om hulp komt vragen. Als wij ons vervolgens niet openstellen voor de ander, kan deze zich niet begrepen voelen en afstand bewaren. In dat geval zal de openheid van de ander ook niet komen. Deze zal denken: “Jullie begrijpen me toch niet, dus waarom zou ik het uitleggen?”
Aurin: “Het helpt in interculturele communicatie enorm als je de instelling hebt, dat 99% van de intenties van de persoon die tegenover jou staat, goed is. Op het moment dat jij je realiseert dat de ander iets doet, omdat deze daarmee denkt het beste voor jou te doen, dan accepteer je diens gedrag. Denk maar aan het boek “De meeste mensen deugen,” van Rutger Bregman (2019).
Taal is dus ook een belangrijke factor. Aurin vertelt over een Afghaanse vriendin: “Als ik haar bel om me ergens mee te helpen, zegt ze altijd “ja”. Het is voor haar, door hoe ze is opgevoed, schandalig om direct nee tegen iemand te zeggen. Wanneer het haar niet lukt om te helpen dan moet ze dat inpakken op een manier dat er twijfel in zit en dan weet ik: ze kan niet. Maar vaak weten wij dat niet, omdat wij wél gewend zijn om gewoon nee te zeggen.” Het is dan ook belangrijk om hardop uit te spreken hoe je iets ervaart. Zo is een vaak gehoord misverstand het structureel te laat komen. In Nederland is te laat komen not done. Maar in veel andere landen is het heel normaal. Aurin vertelt dat dit ook zo was bij haar cursisten. “Ik leg uit dat ik ben opgevoed met het idee dat als ik niet op tijd kom, ik jou niet belangrijk genoeg vind om mijn best voor te doen. Dus als jij flierefluitend te laat bij mijn les komt, dan voelt dat alsof je geen respect hebt voor mij. En zodra ik dat heb uitgelegd, breken ze allemaal hun nek om op tijd te komen. Maar dan moet je wel die gevoelskwestie uitgesproken hebben.”
Accepteren dat we anders zijn
Soms hoor je mensen wel eens zeggen: 'Ik zie helemaal geen verschil. Of je nu een bruine, donkere, weet ik veel welke huidskleur hebt, ik zie geen verschil.' Aurin vindt dat funest: “Op het moment dat je er zo in staat, wuif je alle verschillen weg. En daarmee breek je daarover het gesprek af en gooi je alle deuren dicht om elkaar echt beter te kunnen begrijpen. We zouden juist moeten leren om met respect en een dosis gezonde humor en een open houding over de verschillen te kunnen spreken.” Vervolgens zul je zonder oordeel met die verschillen moeten omgaan. Onbewust stellen wij onze eigen normen en waarden boven dat van anderen. Dus ook als we accepteren dat een ander anders is, ligt er stiekem toch een bepaald vliesje van superioriteit overheen. “In Nederland willen we vooral dat nieuwkomers assimileren,” legt Aurin uit. “Als Ahmed een biertje met me drinkt en een bitterbal met mij eet, dan pas is het een toffe kerel. Terwijl een broodje hummus ook prima is. In plaats van te zoeken naar hoe de ander toch hetzelfde kan zijn als jij, zou het zo mooi zijn als we de ander juist kunnen waarderen om hoe anders deze is.” Daarvoor zijn oppervlakkige gesprekken niet genoeg. Laten we een veel persoonlijker gesprek aangaan met elkaar. En met de volle aandacht luisteren met oren die willen begrijpen.
Dalai Lama: “When you talk, you are only repeating what you already know. But if you listen, you may learn something new.”