Expertise van Cubiss
Onderzoek naar imago bibliotheken laat interessante tegenstrijdigheden zien
De functie van de Bibliotheek is de afgelopen jaren flink veranderd: van traditioneel uitleencentrum naar bruisend middelpunt voor cultuur, kennis en gemeenschapszin. Hoe ervaren het publiek en de medewerkers deze transformatie? Als overkoepelende organisatie, onderzoekt Cubiss onder meer het imago van openbare bibliotheken.
Foto Bob Derix, adviseur onderzoek bij Cubiss
Bob Derix, adviseur onderzoek bij Cubiss, schetst een veelzijdig beeld van de moderne bibliotheek. "Die is niet meer alleen een plek om boeken te lenen", vertelt hij. "Het is een organisatie die onder meer uiteenlopende doelgroepen helpt bij het ontwikkelen van lees- en digitale vaardigheden. Eveneens worden interessante activiteiten aangeboden die zijn gericht op persoonlijke ontwikkeling."
Maar zijn mensen in de straat zich bewust van de veelzijdigheid en verschillende functies van de bibliotheek? "Niet altijd", stelt Derix. "Veel niet-gebruikers zien de bibliotheek nog primair als een plek om boeken te lenen, terwijl de organisatie veel meer te bieden heeft. Het betreft een stukje onwetendheid, logischerwijs, van mensen die de bibliotheek niet of minder frequent bezoeken."
“Vraag je het echter aan gebruikers van een bibliotheek, dan zijn die daar over het algemeen heel positief over, blijkt uit al onze klant- en publieksonderzoeken. Een belangrijke factor daarbij is de expertise van medewerkers, evenals hun bereidheid om te helpen.”
"De uitdaging voor bibliotheken is om een balans te vinden tussen hun bredere maatschappelijke functie en de traditionele rol als rustige lees- en studieplek."
Uitdaging
Een imago is lastig te veranderen. Dat merkt ook de Bibliotheek. Dit is mede ingegeven door de associatie met de traditionele uitleenfunctie, over het algemeen verzorgd door wat oudere mensen. De representativiteit van het personeelsbestand is een punt van aandacht bij Cubiss. Zowel bezoekers als medewerkers geven aan dat het medewerkersbestand niet altijd een goede afspiegeling is van de samenleving.
Derix: “Een van onze projecten is Diversiteit, Inclusie en Gelijkwaardigheid (DIG). Niet alleen in de aangeboden collectie en programmering, maar ook met betrekking tot aantrekkelijk werkgeverschap is dat een heel belangrijk onderdeel.”
Uit de onderzoeken komt een interessante tegenstrijdigheid naar voren. "Sommige mensen willen meer activiteiten in de bibliotheek, bijvoorbeeld voor kinderen, terwijl anderen juist op zoek zijn naar een rustige plek om een boek of krant te lezen", legt Derix uit. "De uitdaging voor bibliotheken is om een balans te vinden tussen hun bredere maatschappelijke functie en de traditionele rol als rustige lees- en studieplek."
Spontane associaties
Als het gaat om onderzoek, dan is de vraag bij Cubiss het grootst naar publieksonderzoeken. Het krijgt zeker ook aanvragen van bibliotheken om specifiek onderzoek te doen naar hun imago, maar meestal is dat een van de thema’s binnen een klant- of publieksonderzoek. Die worden vaak gehouden onder grote groepen, aan de hand van digitale vragenlijsten.
Om meer te weten te komen over het imago van de bibliotheek, krijgt de doelgroep een aantal imagowaarden voorgelegd. Als voorbeelden noemt de onderzoeker ‘vooruitstrevend’ of ’stoffig’.
“Maar je kunt ook vragen naar spontane associaties; wat komt er in je op als je denkt aan de bibliotheek? Zaken die genoemd worden zijn onder meer ‘kleinschalig’, ‘behulpzaam personeel’, ‘rustig’, ‘toegankelijk’, ‘inspirerend’, ‘verouderd’, ‘rumoerig’, ‘gezellig’, ‘veelzijdig’ en ‘dichtbij’. Daarna kunnen we vragen of bijvoorbeeld ‘kleinschalig’ als positief of negatief wordt ervaren.”
Dit soort onderzoek geeft bibliotheken concrete aanknopingspunten om hun dienstverlening te verbeteren en aan te laten sluiten bij de verwachtingen en wensen van het publiek.
Bibliotheek als werkgever
Ook potentiële medewerkers hebben hun beeld van de bibliotheek. Uit een onderzoek voor het project ‘aantrekkelijk werkgeverschap’ blijkt dat een aanzienlijk deel van de Brabanders de bieb als een aantrekkelijke werkgever ziet. "Ze waarderen de maatschappelijke impact van het werk en de mogelijkheid om mensen te helpen", vertelt Derix.
Toch zijn er ook nog misvattingen. “Sommigen doen bepaalde aannames, zoals het idee dat de sector te traditioneel is.”
‘Handvatten om direct mee aan de slag te gaan’
Na de uitvoering van een onderzoek, presenteert Cubiss de resultaten daarvan niet in een uitgebreid document met veel tekst en data. Het levert een beknopt en visueel ingesteld rapport op, met concrete aanbevelingen waarover meerdere adviseurs hebben meegedacht.
“We willen het hapklaar maken. Ook moet het makkelijk te delen zijn binnen de organisatie. Vervolgens denken we mee over handvatten waarmee de bibliotheken direct zelf aan de slag kunnen.” Ze weten dan welke impact ze al hebben én hoe die nog groter is te maken.
Derix is positief over de toekomst en de ontwikkeling van het imago van bibliotheken. Hij ziet dat zij steeds meer hun traditionele rol weten te combineren met hun nieuwe functie als publieke dienstverlener.
'Onderzoek is maatwerk’
Een onderzoek naar het imago van een bibliotheek is volgens de Cubiss-adviseur altijd maatwerk. Samen met de bieb wordt bekeken wat de beste methode is. Er wordt een vrijblijvende (digitale) afspraak ingepland om de wensen en behoeften in kaart te brengen. Op basis van dit gesprek wordt een onderzoekvoorstel opgemaakt.