Opinie
Hoe kijkt een directeur-bestuurder naar het gratis bibliotheeklidmaatschap?
Foto: Jeffreye Vossen Directeur-bestuurder de Bibliotheek Dommeldal
We vroegen het aan Jeffreye Vossen, directeur-bestuurder van de Bibliotheek Dommeldal, actief in de gemeenten Geldrop-Mierlo, Heeze-Leende, Nuenen en Son en Breugel.
Het gratis bibliotheeklidmaatschap is een actueel thema. Hoe kijk jij daar tegenaan?
In de kern ben ik natuurlijk groot voorstander. Kennis, cultuur en informatie zouden voor iedereen toegankelijk moeten zijn, zonder drempels. Een gratis lidmaatschap past daarbij: het verlaagt barrières en kan echt verschil maken, zeker voor mensen die financieel minder te besteden hebben. Maar tegelijk vind ik dat we onszelf de vraag moeten stellen: waar besteed je de euro die je hebt? Iedere euro kan maar één keer goed worden uitgegeven. Als gemeenten nu extra middelen beschikbaar stellen, is het dan verstandiger om die euro’s primair te besteden aan het gratis maken van het lidmaatschap? Of is het niet minstens zo belangrijk dat de bibliotheek als geheel robuuster gefinancierd wordt – zodat we méér kunnen ondernemen, meer kunnen programmeren en structureel meer impact kunnen maken?
Zie je risico’s bij de invoering van gratis lidmaatschap?
Ja, die zijn er wel. Gratis klinkt altijd aantrekkelijk, maar het heeft ook een keerzijde. Zodra iets helemaal gratis is, bestaat ook de kans dat het gevoelsmatig minder gewaardeerd wordt, het is immers gratis! Het is daarom belangrijk dat we kritisch blijven kijken: wat is ons doel met gratis lidmaatschap? Willen we drempels wegnemen voor bepaalde groepen, of willen we álle inkomsten uit lidmaatschappen afschaffen? Daarnaast moeten gemeenten prioriteiten stellen. Als je gratis lidmaatschap invoert zonder structureel extra budget, betekent dat in de praktijk minder inkomsten voor de bibliotheek. Dat gat moet dan worden gevuld, anders is het risico dat de kwaliteit van onze dienstverlening er juist onder gaat lijden.
Wat betekent dit voor jouw bibliotheek?
Voor Dommeldal geldt dat we de afgelopen jaren sterk hebben ingezet op samenwerking en op het versterken van onze maatschappelijke rol. Als we gratis lidmaatschap zouden invoeren, dan moet dat hand in hand gaan met een passende structurele financiering, zodat we niet alleen toegang bieden, maar ook echt inhoud en kwaliteit garanderen. Want alleen een pasje zonder stevig programma, professionele medewerkers en goede collecties voegt uiteindelijk weinig toe.
Hoe zie je de rol van gemeenten hierin?
Gemeenten staan voor lastige keuzes. Er zijn veel opgaven: het sociaal domein, cultuur, duurzaamheid. Het is dan extra belangrijk dat gemeenten niet alleen kijken naar wat sympathiek klinkt – gratis lidmaatschap – maar ook naar wat structureel het meeste oplevert voor de samenleving. Mijn pleidooi is: investeer eerst in een robuuste bibliotheekorganisatie met een goede collectie, een stevige educatieve poot en een passende programmering. Als je dat op orde hebt, kun je gratis lidmaatschap invoeren zonder dat dit ten koste gaat van kwaliteit.
En wat verwacht je van landelijke organisaties of de provincie?
Ik hoop dat zij helpen om duidelijkheid te scheppen en de verschillen tussen gemeenten te verkleinen. Nu zie je dat de ene gemeente alles gratis maakt en stevig investeert, terwijl een andere gemeente juist moet beknibbelen. Dat leidt tot ongelijkheid. Het zou goed zijn als er landelijke afspraken komen die én toegankelijkheid bevorderen, én waarborgen dat bibliotheken overal in Nederland structureel kunnen floreren.
Tot slot, wat is jouw persoonlijke ambitie in dit debat?
Mijn ambitie is dat we het gesprek over gratis lidmaatschap voeren in de bredere context: toegang én kwaliteit. Het moet niet een politiek symbool worden, maar een maatregel die werkelijk bijdraagt aan een sterke bibliotheek. Gratis lidmaatschap kan daar een prachtige stap in zijn, maar alleen als we tegelijk zorgen voor een stevige basis.